Эрдэнэт үйлдвэрийн хөгжлийн үндсэн чиглэлийн хүрээнд эрдэс баялгийн нөөц өсгөх төсөл хэрэгжиж байна. Энэ төслийн үр дүн, ач холбогдлын талаар Геологи маркшейдерийн хэлтсийн дарга, Ерөнхий геологич А.Ундрахтамиртай ярилцлаа.

-Эрдэс баялгийн нөөц өсгөх төсөл ямар үндэслэлээр хэрэгжиж эхэлсэн бэ?

-Эрдэнэт үйлдвэр эрдсийн нөөц баялаг түшиглэн үйл ажиллагаа явуулдаг. Тиймээс хүдрийн нөөц баялгийн хэмжээ маш чухал. Хүдрийн нөөцийг зөв тодорхойлох, цаашид бүрэн дүүрэн олборлох ажиллагаа явуулахын тулд маш олон шатны хайгуул, судалгааны ажил амжилттай явагдаж байна. Эрдэнэт үйлдвэрт олон улсын байгууллагууд том төсөл хөтөлбөрт хөрөнгө оруулахын тулд зайлшгүй хүдрийн нөөцийг үндэслэл болгож олон улсын санхүүгийн харилцаа үүсдэг. Өөрөөр хэлбэл томоохон төслүүд амжилттай хэрэгжих үндэс нь хүдрийн нөөц баялаг юм. Тэгэхээр Геологи, маркшейдерийн хэлтэс, Геологи хайгуулын анги сүүлийн гурван жил энэ чиглэлд тасралтгүй ажиллаж байна.

-Төсөл ямар шатанд яваа вэ?

-Уурхайн нөөц баялгийг тодор-хойлох, олон улсын стандартад шилжүүлэх ажил төгсгөл шатандаа явна. Ирэх дөрөвдүгээр сард Олон улсын Жорк стандарт руу хөрвүүлсэн “нөөц”-ийг хийж дуусгана. Ингэснээр Эрдэнэт үйлдвэрийн уурхайн нөөц олон улсын ямар ч байгууллагаас хөрөнгө оруулалт татахад бэлэн баталгаа болох юм. Геологи хайгуулын ажлын хувьд уурхайн эргэн тойрны 60 орчим км-ын радиуст ойролцоогоор 300-аад мянган га талбайд геологи хайгуулын бүх шатны судалгаа хийж байна. Энэ ажил 80 хувьтай явж байгаа. 2021 он гэхэд эхний шатны цооногуудаа өрөмдөж, хүдрийн нөөцийг дахин тодотгох, Эрдэнэтийн орчимд гүний болон бусад дагалдах элемент, эрдэс баялгийн нөөцийг тогтоож, цаашид Эрдэнэт үйлдвэрийнхээ ашиглалтын хугацааг уртасгах боломжуудыг бүрдүүлэх үндсэн чиглэлтэй ажиллаж байна.

-Эрдэнэтийн эргэн тойронд 1960-1980 онд геологи хайгуулын ажлыг эрчимтэй хийсэн байдаг. Орчин үед давтан судлах болсон шалтгаан вэ?

-1970-80-аад оны техник технологи, арга аргачлал тухайн үеийн санхүүжилт, хөрөнгийн байдал өөр байсан. Технологийн хувьд одоогийнхтой харьцуулахад 10 дахин бага байх жишээтэй. Одоо бол өндөр технологи, арга аргачлал ашиглан, Эрдэнэт үйлдвэр өөрийн үйл ажиллагаанаасаа олсон орлогоороо ирээдүйд ашиглах нөөц баялгаа нэмэгдүүлэх ажлыг санхүүжүүлж байгаагаараа онцлогтой. Хүдрийн нөөц баялгийг шинээр илрүүлж болно. Мөн байгаа хүдрийн нөөц баялгаа дахин тодотгож, гүний түвшинд, илүү шинэ технологийн түвшинд өөрчлөлт ахиц гаргаж болно. 1970, ...80 оны үед хамгийн гүндээ 500-600 метр өрөмддөг байж. Одоо даруй 1500-2000 метр өрөмдөх боломжтой болсон.

-Эрдэнэтийн Овоо ордыг тойроод хичнээн илрэл байна?

-Ойролцоогоор тав, зургаан эрдсэн цэг илрэл байгаа. Мөн тодорхой шалгуур давсан Шандын орд бий. Бид энэ ордыг ч гэсэн гүйцээн судална. Мөн эрдэсжсэн цэгүүдийг орд болгох, хүдрийн биетийн гүнд нуугдсан далд хэсгүүдийг илрүүлэх зэрэг геологи хайгуулын ажлыг шат дараатай хийж явах нь Эрдэнэт үйлдвэрийн нөөц баялгийг нэмэгдүүлэхэд дөхөм болох юм. Одоогийн байдлаар ерөнхийд нь тооцоод үзэхэд 2016 оноос хойш Эрдэнэтийн Овоо ордын үнэ цэнэ даруй 10 дахин нэмэгдсэн эхний амжилтууд гарч байна. Манай геологичид хайгуул, судалгааны ажил ихээхэн өгөөж өгнө гэдэгт итгэл дүүрэн байгаа.

-Манайх геологи хайгуулын ажлыг дэлхийн жишигт нийцсэн аргачлалаар хийж чадаж байгаа юу?

-Тэгэлгүй яахав. Олон улсад хэрэглэдэг, хамгийн сайн туршигдсан, шинэлэг арга аргачлалууд хэрэглэж байгаа. Сансрын тандан судалгаанаас эхлээд агаарын геофизик хайгуул. Мөн газар болон талбайн хайгуул. Талбайн хайгуул дотор маш олон судлагдахуун бий. Ашигт малтмалын орд илэрлийг олоход дунджаар 20 гаруй төрлийн геологи хайгуулын судалгаа хийсний эцэст тухайн ордыг оновчилж дүгнэлт гаргана. Эрдэс баялгийн нөөц өсгөх төслийн хүрээнд ойролцоогоор 500-аад мэргэжилтэн, 20 гаруй аж ахуй нэгж, Монголын туршлагатай, топ мэргэжилтнүүд зөвлөж бас гар бие оролцон хамтарч ажилласан. Мөн гадаадын зургаан орны шинжээчид бидний ажилд олон улсын түвшинд гүйцэтгэхэд хяналт тавих, зөвлөгөө өгөх зэргээр дэмжлэг үзүүлж хамтран ажиллаж байна.

-Геологи хайгуулын анги маань экспедици болсон. Ингэснээр үйл ажиллагааны цар хүрээ хэрхэн өргөжих вэ?

-Геологи хайгуулын анги үйлдвэрийн нэгэнт тогтоогдсон нөөц баялагт зонхилж үйл ажиллагаа явуулж байсан. Одоо Геологи хайгуулын экспедици болсноор олон чиглэлд ажиллана. Одоогоор Эрдэнэт үйлдвэр зэс молибдены чиглэлээр ажиллаж байгаа. Цаашид металл бус ашигт малтмалын нөөц нүүрс, төмөр, алт, мөнгө гэх мэт ямар ашигт малтмалыг стратегитаа уяж авч үзэх вэ гэдэг дээр бодлогоо тодорхойлно. Мөн зөвхөн Эрдэнэтийн Овоо орд, Эрдэнэт орчимдоо ажиллах уу, өөр бусад орд илэрлүүдийг хамарч үйл ажиллагаагаа тэлж корпорацийн түвшинд ажиллах уу гэх ерөнхий чиг хандлагыг Геологи хайгуулын экспедици гаргах ёстой. Эрдэнэт үйлдвэрийн цаашдын хөгжил, зорилго чиглэлд Геологи хайгуулын экспедици чухал үүрэг гүйцэтгэнэ.

-Эрдэс баялгийн нөөц нэмэгдүүлэх ажлыг монгол мэргэжилтнүүд гардан гүйцэтгэж байгаа нь бас нэгэн онцлог. Төслийн эцсийн үр дүн хэзээ гарах вэ?

-Геологи хайгуулын чиглэлээр ийм өргөн цар хүрээтэй том хэмжээний ажил Эрдэнэт үйлдвэрт өмнө нь явагдаж байгаагүй. Энэ их хүн хүч, техник технологи ашиглан Монгол мэргэжилтнүүд геологи хайгуулын ажлыг бие даан гүйцэтгэж байгаа нь үнэхээр онцлог. Өмнө нь орос мэргэжилтнүүдийг дагах, тэдний шийдвэрийг харах байдлаар ажиллаж ирсэн. Ирэх жилээс үр дүнгүүд гарна. Эхний үр дүн нь ирэх дөрөвдүгээр сард Жорк стандарт руу шилжинэ. Олон улсад Эрдэнэт үйлдвэр баталгаатай болж байна гэсэн үг. Өмнө нь Шандын ордын хайгуулыг маш дутуу хийсэн. Бид гүйцээж байна. Тухайн үед техник эдийн засгийн алдаатай үндэслэл гаргасан байдаг. 40 км-ээс наашаа хүдрээ тээвэрлэж энд боловсруулах нь эдийн засгийн хувьд ашиггүй гарсан. Бид газар дээр нь цомхон зохион байгуулалттай, эдийн засгийн үр ашигтай үйлдвэр барих үндэслэл гаргаж байна. Зэсийн зах зээлийн үнэ, үйлдвэрийн өөрийн өртөг, хүчин чадал гурвын харьцааг зөв хадгалснаар Эрдэнэт үйлдвэр олон жил ашигтай ажиллах боломжтой. Үүнийг зохистой харьцаагаар цааш авч явахын тулд бүх талын судалгаа мөн хариуцлага хэрэгтэй.

-Баярлалаа.

М.Одгэрэл

Фото: Б.Баттөгс